Bài phỏng vấn Deborah Treisman với tác giả Haruki Murakami đăng trên tạp chí The New Yorker, in ngày 27 tháng 8 năm 2018
DT: Câu chuyện “Hang Động Gió” đăng trên báo tuần này trích từ quyển tiểu thuyết sắp được xuất bản, “Killing Commendatore (tạm dịch: Giết Tên Chỉ Huy)”. Trong truyện, nhân vật chính sau hai mươi năm vẫn còn bị ám ảnh bởi cái chết của em gái. Tại sao ông nghĩ rằng sự mất mác ấy là một vết sẹo khá sâu sắc đối với anh ta?
HM: Có ba loại tổn thương tâm lý: vết thương mau lành, vết thương với thời gian rồi cũng phôi pha và vết thương mãi mãi theo bạn cho đến khi bạn chết. Tôi nghĩ một trong những vai trò chính của tiểu thuyết hư cấu là để tìm hiểu thật cặn kẽ, càng chi tiết càng tốt, những tổn thương còn đọng lại trong chúng ta. Bởi vì đó là những vết sẹo, dù tốt hay xấu, hình thành nên cuộc đời của một con người. Và những câu chuyện, chính là những câu chuyện ấy, có thể chỉ điểm ra nơi vết thương ẩn náu, chỉ vẽ ra những ranh giới (mà đôi khi chính người bị tổn thương cũng không nhận thức được), và chữa lành chúng.
DT: Khoảnh khắc kịch tính nhất trong truyện xảy ra trong hang động gió gần núi Phú Sĩ. Vì sao ông chọn địa điểm ấy?
HM: Trước giờ tôi luôn thấy mình bị mê hoặc bởi những hang động. Tôi đã tham quan khá nhiều hang động khi đi du lịch thế giới. Hang động gió ở núi Phú Sĩ là một trong những nơi tôi từng đến.
DT: Em gái của nhân vật chính, bé Komi, đã nói với anh ta rằng những nhân vật trong “Alice Vào Xứ Sở Thần Tiên” đều tồn tại trong thế giới này. Chủ đề của câu chuyện, và chủ đề xuyên suốt quyển tiểu thuyết là sự mờ ảo ngay trong lành ranh giới giữa thế giới thực và thế giới ảo. Nói chính xác hơn thì đâu chính là chủ đề trong phần lớn tác phẩm của ông. Vì sao ông hay trở lại chủ đề này?
HM: Tôi cũng tự hỏi mình câu hỏi này. Khi tôi viết tiểu thuyết, thực tại và hư ảo cứ hòa quyện vào nhau một cách tự nhiên. Tôi không hề lên kế hoạch để viết như vậy và tôi cứ viết theo dòng chảy tự nhiên của câu chuyện, nhưng tôi càng viết về thực tại một cách thực tế nhất, thì thế giớ ảo lại càng nổi bật lên cách này hay cách khác. Đối với tôi, một quyển tiểu thuyết cũng nhưng là một bữa tiệc. Ai muốn tham gia thì tham gia, ai muốn rời khỏi thì cứ thế mà đi khi họ muốn. Tôi nghĩ tiểu thuyết có được sức mạnh từ chính sự tự do ấy.
DT: Khi Komi chui vào hang thỏ, theo nghĩa bóng ấy, cô bé khám phá ra một căn phòng tròn bí mật. Căn phòng ấy có ý nghĩa đặc biệt gì với ông hay không? Hay đó là khi bé Komi đi xuyên qua một thế giới khác?
HM: Thế giới quan cơ bản của tôi là ngay bên cạnh thế giới mà chúng ta đang sống, thế giới quen thuộc của chúng ta, có một thế giới mà ta chẳng biết gì về nó cả, một nơi xa lạ tồn tại song song với thế giới của chúng ta. Cấu trúc của thế giới đó và ý nghĩa của nó chẳng thể nào giải thích được bằng ngôn ngữ. Nhưng thực tế là nó ở đấy, và thỉnh thoảng ta thoáng nhìn thấy nó, dù chỉ là tình cờ thôi – như một ánh chớp phát sáng chỉ một khoảnh khắc ngắn ngủi xung quanh ta.
DT: “Alice Vào Xứ Sở Thần Tiên” đối với ông có phải là một điểm ngoặc trong quyển tiểu thuyết hay không? Ông có như bé Komi, cũng bị mê đắm bởi tác phẩm của Lewis Carroll?
HM: Tôi nghĩ bất cứ đứa trẻ nào ở bất cứ nơi nào cũng bị Lewis Carroll mê hoặc. Tôi nghĩ rằng trẻ con bị ông ấy thu hút vì thế giới mà ông vẽ ra hoàn toàn gói gọn trong chính nó, song song với thực tại. Ta chẳng cần phải giải thích gì về nó, trẻ con cứ thế mà trải nghiệm nó thôi.
DT: Trong quyển tiểu thuyết mới này còn có âm hưởng của những tác phẩm khác như “Don Giovanni” của Mozart, “Gatsby Vĩ Đại” của Fitzgerald cho đến “Lâu Đài Của Bluebeard”. Ông có thường lấy cảm hứng từ những tác phẩm khi sáng tác hay không?
HM: Cảm hứng ban đầu cho quyển tiểu thuyết này đến từ một trong những câu chuyện trong tuyển tập về thời đại Edo, “Những Câu Chuyện Về Mưa Mùa Xuân” của tác giả Akinari Ueda, đặc biệt là câu chuyện về một xác ướp sống trở lại. Tôi ấp ủ một thời gian khá lâu rồi rằng mình sẽ mở rộng câu chuyện ấy ra thành một quyển tiểu thuyết. Tôi cũng muốn viết về cái gì đó để tỏ lòng tôn kính của mình với quyển “Gatsby Vĩ Đại”.
DT: Ông có nghĩ rằng “Giết Tên Chỉ Huy” là một sự chuyển hướng so với những tác phẩm trước, hay nó là một sự tiếp diễn của những tác phẩm ấy?
HM: “Giết Tên Chỉ Huy” là quyển sách tôi viết trong ngôi thứ nhất. Tôi đã không viết theo lối này khá lâu rồi. Thật ra tôi có cảm xúc rất mạnh mẽ rằng mình rất nhớ lối viết này. Cảm giác như tôi được trở lại sân chơi mà mình từng chơi đùa. Khoảng thời gian viết tiểu thuyết này thật tuyệt. Viết tỉ mỉ từng chi tiết nhỏ là một quá trình tôi thích làm.
(Câu trả lời dịch từ bản tiếng Anh của Philip Gabriel.
Deborah Treisman là biên tập viên mục Truyện Hư Cấu của tạp chí The New Yorker, và cũng là người dẫn chương trình Fiction Podcast của tạp chính.)
– conruoinho dịch, 31-Aug-2018
